نقش تحریک الکتریکی مغزی در درمان افسردگی+ بدون دارو

در سال های اخیر روش های نوین و غیر دارویی برای مقابله با افسردگی مورد توجه بسیاری از متخصصان سلامت روان قرار گرفته اند و یکی از این روش های پیشرفته تحریک الکتریکی مغز برای درمان افسردگی است. این تکنیک با بهره گیری از جریان های الکتریکی کنترل شده بخش هایی از مغز را که در تنظیم خلق و خو نقش دارند تحریک می کند و از این طریق می تواند در کاهش علائم افسردگی مؤثر باشد. به ویژه برای بیمارانی که به داروهای ضد افسردگی پاسخ مناسبی نمی دهند یا از عوارض جانبی آن ها رنج می برند این روش می تواند یک گزینه جایگزین و امیدوارکننده تلقی شود.

هر چند هنوز درباره سازوکار دقیق این روش تحقیقات در حال انجام است اما شواهد بالینی حاکی از تأثیر مثبت آن در بهبود وضعیت روانی بیماران است و روزبه روز به میزان استقبال از آن در کلینیک های روان پزشکی افزوده می شود.برای درمان می توانید به بهترین کلینیک فوق تخصصی مغز و اعصاب در تهران مراجعه کنید.

روش انجام تحریک الکتریکی مغز برای درمان افسردگی

تحریک الکتریکی مغز برای درمان افسردگی به روش های مختلفی انجام می شود که رایج ترین آن ها شامل تحریک مغناطیسی ترانس کرانیال (TMS) و تحریک الکتریکی با جریان مستقیم (tDCS) است.

در روش TMS یک دستگاه روی پوست سر قرار می گیرد که پالس های مغناطیسی ضعیفی را به نواحی خاصی از مغز به ویژه قشر پیش پیشانی ارسال می کند. این پالس ها موجب تحریک نورون ها و بهبود فعالیت عصبی در نواحی مرتبط با خلق دوخو می شوند. هر جلسه درمان معمولاً بین ۲۰ تا ۴۰ دقیقه طول می کشد و طی چند هفته به صورت منظم تکرار می شود.

در روش tDCS نیز از الکترود هایی استفاده می شود که روی سر قرار گرفته و جریان الکتریکی بسیار خفیفی را از میان مغز عبور می دهند. این جریان باعث تنظیم فعالیت نورون ها و تعادل در عملکرد مغز می شود.

بر خلاف روش های تهاجمی مانند الکتروشوک (ECT)، تحریک الکتریکی مغز به شیوه TMS یا tDCS غیر تهاجمی بوده و بدون نیاز به بیهوشی انجام می شود. قبل از آغاز درمان پزشک با بررسی وضعیت روانی و جسمی فرد ناحیه مورد نظر برای تحریک را تعیین کرده و برنامه ای شخصی سازی شده برای درمان تدوین می کند. این روش معمولاً عوارض جانبی خفیفی مانند سردرد یا احساس سوزن سوزن شدن دارد و در مقایسه با داروهای ضد افسردگی از ایمنی بیشتری برخوردار است.

درمان افسردگی با دستگاه TDCS برای چه کسانی مناسب است؟

افسردگی از جمله اختلالات روانی شایعی است که ممکن است به درمان های دارویی یا روان درمانی معمول پاسخ کامل ندهد. در این شرایط درمان های جایگزین و نوین مانند استفاده از دستگاه tDCS می توانند گزینه ای موثر و ایمن باشند.

دستگاه tDCS با استفاده از جریان الکتریکی بسیار ضعیف و کنترل شده نواحی خاصی از مغز را تحریک می کند و در نتیجه تنظیم فعالیت نورون ها و تعادل شیمیایی مغز را تسهیل می کند. این روش غیرتهاجمی بدون نیاز به دارو یا بیهوشی انجام می شود و می تواند در برخی از گروه های خاص بیماران بسیار مفید واقع شود. در ادامه گروه هایی که استفاده از این درمان برای آن ها مناسب تر است معرفی می گردند.

افرادی که به داروهای ضدافسردگی پاسخ نمی دهند

یکی از مهم ترین گروه های هدف برای استفاده از دستگاه tDCS بیمارانی هستند که پس از مصرف دوره ای داروهای ضد افسردگی بهبودی کافی در علائم روانی خود مشاهده نمی کنند. این افراد که به عنوان مبتلایان به افسردگی مقاوم به درمان شناخته می شوند معمولاً از روش های غیر دارویی نوین بهره مند می گردند.

دستگاه tDCS می تواند با تحریک نواحی مغزی مرتبط با خلق وخو به افزایش فعالیت عصبی و در نتیجه بهبود علائم کمک کند بدون آنکه بار بیشتری از عوارض جانبی را بر بدن فرد وارد سازد. این موضوع به ویژه برای بیمارانی که از تحمل عوارض داروهای ضد افسردگی ناتوان اند اهمیت بیشتری دارد.

افرادی که نمی توانند یا نمی خواهند دارو مصرف کنند

برخی بیماران به دلایل پزشکی از جمله بیماری های کبدی، کلیوی یا بارداری قادر به استفاده از داروهای ضد افسردگی نیستند. همچنین گروهی نیز از مصرف داروهای شیمیایی امتناع می ورزند و تمایل دارند از روش های طبیعی تر یا غیر دارویی بهره ببرند.

برای این دسته از بیماران درمان با دستگاه tDCS می تواند گزینه ای مطمئن و مؤثر باشد چرا که بدون ورود مواد شیمیایی به بدن عملکرد مغز را تحت تأثیر قرار می دهد. از آنجا که این روش عوارض جدی شناخته شده ای ندارد افرادی با شرایط خاص جسمی نیز می توانند با نظر پزشک از آن استفاده کنند.

افرادی با علائم خفیف تا متوسط افسردگی

درمان tDCS معمولاً در مراحل اولیه افسردگی یا در مواردی که شدت علائم در حد خفیف تا متوسط است نتایج بهتری نشان داده است. این افراد ممکن است هنوز نیاز به دارودرمانی شدید یا بستری نداشته باشند و بتوانند با تحریک مغزی غیرتهاجمی تعادل روانی خود را بازیابند.

از آنجا که این روش به طور تدریجی و در چندین جلسه اثر خود را نشان می دهد برای کسانی که به دنبال درمانی ایمن، با روند ملایم و پایدار هستند بسیار مناسب است. همچنین استفاده از tDCS در این مرحله می تواند از پیشرفت بیماری جلوگیری کند و نیاز به مداخلات شدیدتر را کاهش دهد.

افرادی که به دنبال تکمیل درمان روان درمانی هستند

در برخی موارد درمان افسردگی تنها با جلسات مشاوره یا روان درمانی به تنهایی مؤثر واقع نمی شود. افرادی که در کنار روان درمانی به دنبال تقویت روند بهبودی خود هستند می توانند از دستگاه tDCS به عنوان یک روش مکمل بهره ببرند.

این ترکیب درمانی به ویژه در ایجاد انگیزه، بهبود تمرکز و کاهش افکار منفی می تواند بسیار سودمند باشد. tDCS از طریق تأثیر بر ساختارهای مغزی مرتبط با یادگیری و احساسات کارایی جلسات روان درمانی را نیز افزایش می دهد و به بیمار کمک می کند تا راهکارهای شناختی را مؤثرتر در زندگی خود پیاده سازی کند.

مزایای استفاده از روش درمانی Tdcs

درمان با روش tDCS (تحریک الکتریکی با جریان مستقیم) مزایای متعددی دارد که باعث شده در سال های اخیر به عنوان یکی از روش های مکمل یا جایگزین درمان افسردگی و اختلالات روانی مورد توجه قرار گیرد. در ادامه مهم ترین مزایای این روش را به صورت خلاصه و کاربردی بیان می کنیم.

• غیر تهاجمی بودن: بدون نیاز به جراحی یا بیهوشی الکترودها روی پوست سر قرار می گیرند و جریان ضعیفی را منتقل می کنند.
• عوارض جانبی بسیار کم: معمولاً تنها احساس خارش، سوزن سوزن شدن خفیف یا سردرد بسیار خفیف مشاهده می شود.
• قابل استفاده در کنار درمان های دیگر: می توان هم زمان با روان درمانی یا دارو از tDCS برای افزایش اثربخشی درمان استفاده کرد.
• امکان استفاده در منزل: برخی مدل های خانگی دستگاه tDCS با آموزش و نظارت پزشک قابل استفاده هستند.
• بدون تداخل با دارو ها: این روش برای افرادی که نمی توانند دارو مصرف کنند (مانند زنان باردار یا افراد با بیماری های خاص) بسیار مناسب است.
• بهبود عملکرد شناختی: tDCS می تواند تمرکز، حافظه و انگیزه را نیز در کنار کاهش علائم افسردگی تقویت کند.
• مقرون به صرفه بودن: در مقایسه با برخی درمان های پیچیده تر مانند شوک درمانی یا بستری طولانی مدت tDCS هزینه کمتری دارد.

معایب استفاده از روش درمانی Tdcs

درمان با دستگاه tDCS (تحریک الکتریکی با جریان مستقیم) اگرچه روش نوآورانه، غیرتهاجمی و کم خطر محسوب می شود اما مانند هر روش درمانی دیگر محدودیت ها و معایبی دارد که آگاهی از آن ها برای انتخاب آگاهانه بسیار مهم است در ادامه مهم ترین معایب استفاده از tDCS را بررسی می کنیم.

اثربخشی محدود در برخی افراد

tDCS برای همه بیماران پاسخ یکسانی ندارد. برخی افراد ممکن است کاهش چشمگیری در علائم افسردگی تجربه کنند در حالی که در دیگران تأثیر آن کم یا حتی نامحسوس باشد. پاسخ دهی به این درمان به عواملی مانند شدت افسردگی، ویژگی های عصبی فرد و ترکیب با سایر درمان ها بستگی دارد.

نیاز به جلسات مکرر و منظم

اثربخشی tDCS معمولاً پس از چندین جلسه پی در پی به تدریج ظاهر می شود و حفظ نتایج نیز نیازمند تداوم جلسات است. این موضوع ممکن است برای برخی افراد با محدودیت زمانی یا هزینه بر باشد به ویژه اگر دسترسی به دستگاه خانگی نداشته باشند.

عوارض خفیف اما مزاحم

هرچند عوارض tDCS نسبت به داروها بسیار کمتر است اما برخی بیماران ممکن است دچار سوزش پوست سر، سردرد خفیف، خواب آلودگی، خستگی یا بی قراری پس از جلسه شوند. در موارد نادری این عوارض می توانند آزارد هنده باشند و نیاز به توقف درمان ایجاد کنند.

محدودیت برای برخی بیماران خاص

افرادی که دارای اختلالات نورولوژیکی شدید، ضربه مغزی، صرع یا ایمپلنت فلزی در جمجمه هستند معمولاً نمی توانند از tDCS استفاده کنند یا باید تحت نظارت شدید پزشکی قرار بگیرند. همچنین استفاده نادرست از دستگاه می تواند منجر به تحریک نا مناسب مغز شود.

عدم تأیید قطعی توسط برخی نهاد های درمانی

اگرچه پژوهش های زیادی درباره اثربخشی tDCS منتشر شده اند اما هنوز برخی نهاد های علمی و درمانی معتبر این روش را به عنوان درمان خط اول توصیه نمی کنند و آن را در حد یک درمان مکمل یا تجربی می دانند.

مراقبت های بعد از درمان افسردگی با TDCS

پس از پایان جلسات درمان افسردگی با tDCS روند بهبودی هنوز ادامه دارد و برای تثبیت نتایج رعایت برخی توصیه ها و مراقبت ها ضروری است. بسیاری از بیماران در این مرحله با احساس امید و انرژی تازه مواجه می شوند اما نکته مهم این است که حفظ این دستاورد ها نیازمند یک سبک زندگی مناسب، هماهنگی با پزشک و آگاهی نسبت به نیازهای ذهنی و جسمی فرد است. مراقبت های پس از درمان با tDCS نه تنها در پیشگیری از بازگشت علائم مؤثرند بلکه می توانند کیفیت زندگی فرد را به صورت پایدار افزایش دهند. برای درمان آن می توانید مرکز مغز و اعصاب تهران مراجعه کنید.

ادامه جلسات طبق نظر پزشک

اگرچه بسیاری از بیماران پس از چند جلسه احساس بهبود می کنند اما توقف زودوهنگام درمان می تواند اثرات مثبت tDCS را کاهش دهد. پزشک ممکن است جلسات نگهدارنده یا برنامه های منظم پیگیری را تجویز کند. پایبندی به این برنامه ها به مغز فرصت تثبیت الگوهای جدید فعالیت عصبی را می دهد و از بازگشت افسردگی جلوگیری می کند.

پرهیز از استرس و فشار روانی

در روزها و هفته های پس از درمان پرهیز از موقعیت های پراسترس اهمیت زیادی دارد. مغز پس از دریافت تحریک الکتریکی در حال بازسازی مسیرهای عصبی است و تنش های شدید می توانند این روند را مختل کنند. فعالیت هایی مانند یوگا، مدیتیشن، پیاده روی یا حتی خواب کافی نقش مؤثری در پایداری بهبود روانی ایفا می کنند.

رعایت رژیم غذایی سالم و متعادل

تغذیه مناسب به ویژه مصرف غذاهای سرشار از امگا-3، ویتامین های گروه B، پروتئین و آنتی اکسیدان ها می تواند به عملکرد مغز کمک کند و خلق وخو را تثبیت نماید. همچنین پرهیز از مصرف بیش ازحد کافئین، قند های ساده و چربی های ناسالم توصیه می شود تا تأثیر مثبت درمان تقویت شود.

پیگیری درمان های روانشناختی مکمل

پس از tDCS مغز آمادگی بیشتری برای دریافت تأثیر از روان درمانی، گفت وگو درمانی یا رفتاردرمانی شناختی دارد. در واقع ترکیب درمان های شناختی با tDCS می تواند موجب اصلاح ریشه ای افکار منفی و افزایش خودآگاهی شود. حتی چند جلسه مشاوره در این دوره می تواند روند بهبودی را تسریع کند.

پرهیز از استفاده خود سرانه مجدد از دستگاه

اگر بیمار به دستگاه خانگی tDCS دسترسی داشته باشد نباید بدون نظارت پزشک یا متخصص مغز و اعصاب از آن استفاده مجدد کند. استفاده نابجا، نامنظم یا بیش از حد از tDCS می تواند موجب تحریکات غیرمفید مغزی شود و حتی تعادل روحی را بر هم بزند.

ثبت تغییرات خلقی و رفتاری در یک دفترچه یا اپلیکیشن

یکی از روش های مفید برای پیگیری وضعیت روانی ثبت روزانه حال و احساسات است. این کار به بیمار کمک می کند تا الگوهای احساسی خود را بهتر بشناسد و در صورت بازگشت علائم سریعاً اقدام لازم انجام دهد. همچنین این اطلاعات برای جلسات بعدی با درمانگر بسیار ارزشمند است.

آیا تی دی سی ای کامل افسردگی را از بین میبرد

روش tDCS اگرچه یکی از درمان های نوین و غیر تهاجمی برای کاهش علائم افسردگی محسوب می شود. اما لزوماً نمی تواند به تنهایی افسردگی را به طور کامل و همیشگی از بین ببرد.

این روش معمولاً به عنوان بخشی از یک برنامه درمانی جامع در کنار روان درمانی، دارو و اصلاح سبک زندگی به کار می رود و نقش آن بیشتر در کاهش شدت علائم، افزایش انگیزه، بهبود خلق و افزایش اثربخشی سایر درمان هاست. اثرات آن نیز بسته به شدت بیماری، ویژگی های فردی، میزان پایبندی به درمان و ترکیب آن با سایر روش ها متفاوت است.

گاهی نیز پس از مدتی نیاز به جلسات نگهدارنده یا درمان های مکمل احساس می شود زیرا افسردگی یک اختلال پیچیده و چند بعدی است که ممکن است با عوامل زیستی، روانی و محیطی مختلفی در ارتباط باشد. با این حال برای بسیاری از بیماران استفاده صحیح و به موقع از tDCS توانسته نتایج قابل توجهی در بهبود کیفیت زندگی به همراه داشته باشد. برای درمان آن می توانید به کلینیک مغز و اعصاب مراجعه کنید.