تشنج در کودکان یکی از موضوعات مهم و نگران کننده ای است که بسیاری از والدین ممکن است در طول رشد فرزند خود با آن مواجه شوند. این وضعیت می تواند به دلایل مختلفی مانند تب بالا، مشکلات عصبی یا صدمات مغزی بروز کند و در هر سنی از دوران کودکی رخ دهد.
آنچه اهمیت ویژه ای دارد،به شناخت دقیق و سریع علائم تشنج در کودکان است چراکه تشخیص به موقع این علائم می تواند در پیشگیری از آسیب های جدی و درمان مؤثر بسیار کمک کننده باشد.
علائمی مانند حرکات غیر ارادی اندام ها، از دست دادن هوشیاری، سفت شدن عضلات، نگاه خیره، کبودی لب ها یا حتی توقف کوتاه مدت تنفس از جمله مواردی هستند که در هنگام تشنج کودک ممکن است دیده شوند. درک این نشانه ها و آمادگی والدین برای واکنش سریع و درست نقشی حیاتی در سلامت کودک دارد.
در دوران کودکی تب می تواند به دلایل گوناگونی مانند عفونت ها، واکسیناسیون یا بیماری های ویروسی ایجاد شود. در برخی از کودکان این تب ممکن است منجر به بروز تشنج شود که اغلب برای والدین تجربه ای پراضطراب و نگران کننده است.
تشنج ناشی از تب که معمولاً در کودکان بین ۶ ماه تا ۵ سال رخ می دهد ممکن است به صورت ناگهانی و بدون هشدار قبلی ظاهر شود. درک دقیق علائم تشنج در کودکان بر اثر تب به والدین کمک می کند تا در مواقع بحرانی عملکردی سریع و درست داشته باشند. با شناخت این علائم می توان از بروز خطرات جدی جلوگیری کرد و کودک را در سریع ترین زمان ممکن تحت مراقبت پزشکی قرار داد.
یکی از شایع ترین و نخستین علائم تشنج ناشی از تب در کودکان از دست دادن ناگهانی هوشیاری است. کودک ممکن است در حالی که تب دارد ناگهان بی هوش شود و واکنشی به صدای والدین یا لمس نشان ندهد. این وضعیت می تواند تنها چند ثانیه یا حتی چند دقیقه طول بکشد اما برای والدین بسیار هولناک است.
نکته مهم اینجاست که بی هوشی در این نوع تشنج معمولاً به سرعت برطرف می شود و کودک پس از آن گیج، خواب آلود یا سردرگم به نظر می رسد. در چنین شرایطی والدین باید خونسردی خود را حفظ کنند، کودک را به پهلو بخوابانند و به اورژانس اطلاع دهند. هرگز نباید به کودک در حین بی هوشی آب یا دارو داد چرا که ممکن است باعث خفگی شود.
حرکات غیرارادی شدید دست ها و پا ها یکی دیگر از نشانه های مهم تشنج تب دار است. در این حالت اندام های کودک ممکن است به طور مداوم و ریتم دار شروع به لرزیدن یا تکان خوردن کنند.
گاهی این حرکات ممکن است فقط در یک سمت بدن دیده شود یا گاهی کل بدن را درگیر کند. این تکان ها معمولاً چند ثانیه تا چند دقیقه ادامه دارند و اغلب پس از آن کودک بی حال و خسته می شود. مشاهده چنین وضعیتی برای هر پدر و مادری دلهره آور است اما باید دانست که این نوع تشنج معمولاً بی خطر است و آسیب دائمی به مغز وارد نمی کند. با این حال مراجعه فوری به پزشک برای بررسی علت تب و اطمینان از وضعیت عمومی کودک ضروری است.
تشنج ناشی از تب می تواند با اختلال در تنفس کودک همراه باشد. ممکن است در حین تشنج کودک به طور موقت دچار تنفس سریع، سطحی یا حتی توقف لحظه ای تنفس شود. در برخی موارد لب ها، انگشتان یا پوست صورت کودک ممکن است به رنگ آبی یا خاکستری تغییر پیدا کند که نشانه کمبود اکسیژن است.
این حالت بسیار ترسناک است اما معمولاً موقتی بوده و پس از پایان تشنج به حالت عادی بازمی گردد. والدین باید در این شرایط کودک را به پهلو بخوابانند تا مسیر تنفس باز بماند و از انسداد راه های هوایی جلوگیری شود. تا رسیدن نیروهای اورژانس حفظ آرامش و اطمینان از ایمن بودن وضعیت بدن کودک اهمیت زیادی دارد.
یکی دیگر از علائم نگران کننده ای که ممکن است در حین تشنج تب دار در کودک مشاهده شود خیره شدن چشم ها یا انحراف غیرعادی نگاه است. در این حالت کودک ممکن است با نگاهی ثابت و بدون حرکت به یک نقطه زل بزند یا مردمک های چشم او به بالا، پایین یا یک سمت متمایل شود. این نشانه می تواند همراه با سایر علائم تشنج رخ دهد و برای والدین تجربه ای گیج کننده باشد.
خیره شدن طولانی مدت چشم ها بدون واکنش به صدا یا لمس می تواند نشانه فعالیت غیرطبیعی مغزی در اثر تب باشد. اگرچه این وضعیت در اغلب موارد بدون عارضه جدی پایان می یابد اما نیاز به بررسی پزشکی دقیق و پیگیری دارد به ویژه اگر دفعات تکرار آن زیاد باشد.
پس از پایان یافتن تشنج ناشی از تب بسیاری از کودکان حالت خواب آلودگی، گیجی یا سردرگمی را تجربه می کنند. ممکن است کودک برای مدتی متوجه محیط اطراف نباشد به سختی بیدار شود یا به سوالات والدین پاسخ ندهد. این حالت که اصطلاحاً مرحله پساتشنج نامیده می شود معمولاً تا ۳۰ دقیقه ادامه دارد و به تدریج برطرف می شود.
والدین در این زمان باید کودک را در محیطی آرام قرار دهند، مراقب علائم حیاتی او باشند و از تحریک زیاد پرهیز کنند. این مرحله یکی از بخش های طبیعی واکنش بدن کودک به تشنج است اما اگر خواب آلودگی بیش از حد طول کشید یا با استفراغ، تب بالا یا ضعف همراه شد باید بلافاصله به پزشک مراجعه کرد.
تشنج های خفیف در کودکان برخلاف آنچه معمولاً در ذهن شکل می گیرد الزاماً با لرزش های شدید یا از دست دادن هوشیاری همراه نیستند. این نوع تشنج ها می توانند تنها چند ثانیه طول بکشند اما در همین مدت کوتاه نشانه هایی خاص، مبهم و گاه عجیب از خود به جا بگذارند.
علائم تشنج خفیف در کودکان گاه آن قدر نا محسوس هستند که با اختلالات رفتاری، اختلال توجه یا حتی تنبلی اشتباه گرفته می شوند. شناخت دقیق این علائم می تواند به والدین کمک کند تا فرآیند تشخیص و درمان را به موقع آغاز کنند پیش از آنکه علائم به شکل های شدید تر یا مزمن تر تبدیل شوند.
یکی از نشانه های خاص و نادر که ممکن است در تشنج های خفیف دیده شود شکایت کودک از بوی عجیب یا ناخوشایند است که در واقع وجود ندارد. برخی کودکان در لحظه آغاز تشنج خفیف اظهار می کنند که بوی سوختنی یا بوی خون احساس می کنند.
در بعضی موارد نیز ممکن است کودک مزه ای تلخ یا فلزی در دهان حس کند بدون اینکه چیزی خورده باشد. این حالت ها مربوط به تحریک نواحی خاصی از مغز است و ممکن است تنها چند ثانیه طول بکشد اما به صورت مکرر تکرار شود.
رفتارهایی مانند شروع به خندیدن در زمان نا مناسب یا حتی گریه کردن ناگهانی بدون هیچ دلیلی می توانند نشانه ای از فعالیت غیرعادی مغزی در قالب تشنج خفیف باشند. این رفتارها معمولاً با قطع ارتباط کودک با محیط همراه هستند.
تفاوت مهم آن ها با رفتارهای عادی این است که کودک پس از پایان این واکنش ممکن است کاملاً گیج باشد و به خاطر نیاورد چه کرده یا چرا. این تغییرات رفتاری گذرا معمولاً توجه اطرافیان را جلب می کند اما کمتر کسی آن را با تشنج مرتبط می داند.
در برخی از موارد کودک ممکن است ادعا کند که نوری چشمک زن دیده یا صدایی مثل زنگ یا وزوز شنیده است در حالی که هیچ کدام در محیط واقعی وجود ندارند. این نوع توهمات حسی که اغلب کمتر از یک دقیقه دوام دارند می توانند نشانه فعالیت الکتریکی غیرطبیعی در مغز باشند.
برخی کودکان نیز ممکن است بگویند که اطرافشان را به صورت کج یا کشیده می بینند، یا ناگهان احساس کنند فضا بزرگ یا کوچک تر شده است. این تجربیات که به ندرت اتفاق می افتند در صورت تکرار باید جدی گرفته شوند.
گاهی کودک برای لحظاتی کوتاه ممکن است قدرت یک طرف بدن خود را از دست بدهد به عنوان مثال یک دستش به طور ناگهانی رها شود یا توان گرفتن اشیا را از دست بدهد. این حالت ممکن است فقط چند ثانیه طول بکشد و کودک دوباره به حالت عادی برگردد اما تکرار آن می تواند نشانه یک نوع تشنج خفیف موضعی باشد. این نوع افت عضلانی با بی حسی یا گزگز نیز همراه می شود که کودک توان توصیف دقیق آن را ندارد و ممکن است فقط بگوید دستم حس نداره یا پاهام خواب رفته.
در برخی تشنج های خفیف اختلال در گفتار دیده می شود. کودک ممکن است ناگهان نتواند کلمه ای را به زبان بیاورد یا کلمات را اشتباه و مبهم تلفظ کند. این حالت با لکنت تفاوت دارد و معمولاً با مکث غیرطبیعی و نگاه متعجب کودک همراه است. بعد از چند ثانیه ممکن است همه چیز به حالت عادی برگردد اما نشانه ای است که والدین نباید از آن چشم پوشی کنند خصوصاً اگر دفعات تکرار آن رو به افزایش باشد.
علائم تشنج پنهان در کودکان موضوعی بسیار حساس و درعین حال پیچیده است زیرا این نوع تشنج ها معمولاً بدون لرزش های آشکار یا بی هوشی رخ می دهند و ممکن است تنها به صورت تغییراتی جزئی در رفتار یا حالات جسمی و روانی کودک بروز کنند.
به همین دلیل بسیاری از والدین و حتی مربیان و معلمان متوجه آن نمی شوند و کودک ممکن است تا مدت ها بدون تشخیص درست با این حالت ها زندگی کند. تشنج پنهان معمولاً کوتاه مدت تکرارشونده و با نشانه هایی است که به سادگی با حواس پرتی، اختلالات رفتاری یا خستگی اشتباه گرفته می شوند. در ادامه مهم ترین و کمتر شناخته شده ترین علائم تشنج پنهان در کودکان را بررسی می کنیم.
کودکی که دچار تشنج پنهان می شود ممکن است به طور ناگهانی در میان صحبت کردن، بازی کردن یا حتی نوشتن متوقف شود. او ممکن است برای چند ثانیه کاملاً بی حرکت بماند به نقطه ای خیره شود و ارتباطش با محیط اطراف قطع شود.
این وقفه ها معمولاً کمتر از ۲۰ ثانیه طول می کشند و پس از آن کودک بدون یادآوری از آنچه اتفاق افتاده فعالیت خود را از سر می گیرد. این حالت ممکن است چند بار در روز رخ دهد و اغلب با حواس پرتی اشتباه گرفته می شود.
یکی از نشانه های پنهان ولی نسبتاً رایج در برخی از انواع تشنج ها پلک زدن های بسیار سریع، غیرارادی و بی دلیل است. این حرکت ممکن است تنها چند ثانیه طول بکشد اما اگر همراه با مکث در فعالیت، خیره شدن یا قطع ارتباط کلامی کودک باشد می تواند نشانه ای جدی از یک حمله تشنجی پنهان باشد. والدین باید این رفتارها را با دقت زیر نظر بگیرند به ویژه اگر الگوی تکرار داشته باشند یا در موقعیت های مشابه بروز کنند.
تشنج پنهان گاهی به صورت رفتارهای غیرارادی و تکراری بروز می کند مثل لیس زدن لب ها، بازی کردن با دکمه لباس مالیدن دست ها به هم یا لمس مداوم گوش. این حرکات ممکن است به نظر عادی برسند اما در صورت تکرار ناگهانی و بدون هدف مشخص می توانند نشانه فعالیت غیرطبیعی مغز باشند. مهم این است که بدانیم این حرکات معمولاً با بی توجهی کودک به محیط اطراف همراه اند و پس از پایان آن ها کودک رفتارش را از نقطه قبل ادامه می دهد گویی اتفاقی نیفتاده است.
در برخی موارد تشنج های پنهان با تغییرات لحظه ای در خلق وخو همراه هستند. کودکی که تا چند لحظه پیش آرام و متمرکز بود ممکن است ناگهان بی قرار، پرخاشگر یا کاملاً ساکت و گوشه گیر شود.
این تغییر خلق وخو ممکن است تنها چند دقیقه دوام داشته باشد و سپس کودک به حالت عادی بازگردد. تکرار این تغییرات رفتاری در زمان ها و موقعیت دهای مشابه می تواند نشانه ای از بروز حملات پنهان مغزی باشد که باید بررسی شوند.
برخی کودکان ممکن است احساساتی مثل شناور بودن، خروج از بدن، شنیدن صدای مبهم، حس سردی در سریا درک نا آشنا از اطراف را گزارش دهند. این نوع شکایات که برای والدین عجیب یا غیرواقعی به نظر می رسند گاه از نشانه های دقیق تشنج پنهان هستند. اگر کودک چنین احساساتی را به طور مکرر یا در موقعیت های خاص تجربه می کند لازم است آن را جدی گرفت و بررسی های عصبی و تصویربرداری مغزی انجام شود.
علائم تشنج در نوزادان اغلب با آنچه در کودکان بزرگ تر یا بزرگسالان می بینیم تفاوت دارد چرا که سیستم عصبی نوزاد هنوز به طور کامل رشد نکرده و بسیاری از نشانه های تشنج در این سن بسیار ظریف، مبهم و گاه شبیه به حرکات طبیعی نوزاد است.
به همین دلیل والدین یا حتی گاهی پزشکان ممکن است در تشخیص به موقع آن دچار تردید شوند. با این حال آشنایی با این علائم می تواند نقش مهمی در جلوگیری از آسیب های مغزی یا تأخیرهای رشدی داشته باشد. در ادامه رایج ترین و مهم ترین علائم تشنج در نوزادان را با توضیح دقیق بررسی می کنیم.
اگر نوزاد به صورت ناگهانی شروع به تکان دادن مکرر و ریتم دار دست یا پا کند و این حرکات حتی با لمس، صدا یا تکان دادن آرام بدنش متوقف نشوند احتمال تشنج وجود دارد. برخلاف حرکات طبیعی مثل کش وقوس آمدن یا لرزش در خواب این حرکات منظم، بی وقفه و غیرقابل کنترل هستند. معمولاً فقط یک سمت بدن یا یک اندام را درگیر می کنند و گاهی چند ثانیه تا چند دقیقه ادامه دارند.
یکی از شکل های شایع تشنج در نوزادان حرکات غیرعادی دهان است مانند مکیدن مکرر، جویدن خیالی یا بیرون آوردن زبان به صورت منظم و بدون هدف. اگر این حرکات بدون دلیل و به طور ناگهانی و تکرارشونده در طول روز دیده شوند و با واکنش عاطفی یا گرسنگی همراه نباشند می توانند نشانه تشنج باشند به ویژه اگر با علائم دیگری مانند خیره شدن یا سفت شدن اندام همراه باشند.
تغییرات ناگهانی در الگوی تنفس نوزاد نیز می تواند از نشانه های تشنج باشد. ممکن است نوزاد در حین تشنج برای چند ثانیه تنفسش قطع شود یا تنفس سریع، سطحی و نا منظم داشته باشد. گاهی نیز لب ها یا نوک انگشتان نوزاد در حین این حالت به رنگ آبی یا خاکستری درمی آیند که نشانه کمبود اکسیژن است.
تغییر ناگهانی در تون عضلانی بدن نوزاد هم یکی از نشانه های مهم تشنج است. در برخی تشنج ها بدن نوزاد برای چند ثانیه کاملاً سفت و سخت می شود (مثل خشکی دست و پا یا قوس شدید کمر). در مقابل گاهی بدن نوزاد ناگهان شل می شود و سر یا اندام ها بی حس و بی جان می افتند. این نشانه ها معمولاً همراه با کاهش هوشیاری یا قطع واکنش به محیط هستند.
نوزادانی که دچار تشنج می شوند ممکن است برای لحظاتی به هیچ یک از تحریکات محیطی واکنش نشان ندهند. برای مثال، ممکن است با صدا زدن، لمس کردن یا حتی نور ناگهانی هیچ حرکتی از خود نشان ندهند و حالت بی تفاوتی یا کرختی داشته باشند. این وقفه در هوشیاری حتی اگر فقط چند ثانیه طول بکشد در صورت تکرار نشانه ای جدی از تشنج است.
بد ترین نوع تشنج در کودکان تشنج پایدار یا Status Epilepticus است که حالتی اضطراری و تهدید کننده برای جان کودک محسوب می شود و زمانی رخ می دهد که حمله تشنجی بیش از پنج دقیقه طول بکشد یا چند حمله بدون بازگشت هوشیاری بین آن ها پی درپی اتفاق بیفتد.
این وضعیت می تواند به علت هایی مانند تب بالا، عفونت مغزی، صرع کنترل نشده، افت شدید قند یا سدیم خون، ضربه مغزی یا مصرف نادرست دارو ایجاد شود و در صورت عدم مداخله فوری منجر به آسیب مغزی، اختلال در تنفس، از کار افتادن اندام های حیاتی یا حتی مرگ شود.
در این حالت کودک دچار لرزش شدید، بی هوشی طولانی، ناتوانی در تنفس، نگاه ثابت یا کف کردن از دهان می شود و اغلب نیاز به درمان وریدی و بستری در بخش مراقبت های ویژه دارد بنابراین آگاهی خانواده ها از این حالت بحرانی و اقدام فوری برای تماس با اورژانس می تواند نقش نجات بخشی در حفظ سلامت و زندگی کودک داشته باشد.
تشنج در کودکان تجربه ای نگران کننده برای والدین است اما چیزی که اهمیت آن کمتر مورد توجه قرار می گیرد عوارض احتمالی پس از تشنج است. این عوارض می توانند موقتی یا بلند مدت باشند و بسته به شدت، نوع و مدت تشنج تأثیرات مختلفی بر سلامت جسمی، روانی و شناختی کودک بگذارند.
برخی کودکان پس از یک بار تشنج کاملاً بهبود می یابند اما در موارد دیگر علائم و مشکلاتی بروز می کنند که نیازمند بررسی های دقیق و پیگیری مداوم پزشکی هستند. شناسایی زود هنگام این عوارض و آغاز درمان مناسب به ویژه در مراحل اولیه می تواند از آسیب های جدی نر جلوگیری کند. در بهترین کلینیک فوق تخصصی مغز و اعصاب در تهران مجموعه ای از خدمات تشخیصی و درمانی دقیق برای پیگیری این موارد به صورت تخصصی ارائه می شود.
یکی از شایع ترین عوارض پس از تشنج در کودکان احساس گیجی، خواب آلودگی یا اختلال در درک محیط اطراف است که معمولاً بلافاصله بعد از پایان تشنج ظاهر می شود. در این حالت کودک ممکن است به سوالات پاسخ ندهد، رفتارهای غیر معمول نشان دهد یا حتی مکان و زمان را اشتباه بگیرد.
هرچند این وضعیت در بسیاری از موارد به مرور برطرف می شود اما در صورت طولانی شدن یا تکرار نیاز به بررسی تخصصی دارد. در بهترین کلینیک فوق تخصصی مغز و اعصاب در تهران ارزیابی های نورولوژیک و نوار مغزی برای بررسی علت این اختلالات به صورت دقیق انجام می شود.
برخی کودکان پس از تجربه تشنج دچار ضعف در تمرکز، افت عملکرد تحصیلی یا مشکلات حافظه کوتاه مدت می شوند. آن ها ممکن است در به خاطر سپردن مطالب درسی، دنبال کردن مکالمه یا انجام کارهای چند مرحله ای با مشکل روبه رو شوند.
این اختلالات ممکن است موقتی یا در برخی موارد نشانه ای از اثر طولانی مدت تشنج بر عملکرد مغز باشند. ارزیابی شناختی و برنامه های توان بخشی ذهنی که در بهترین کلینیک فوق تخصصی مغز و اعصاب در تهران ارائه می شود می تواند به بهبود این شرایط کمک شایانی کند و مسیر بازگشت به روال عادی زندگی را برای کودک هموار سازد.
یکی از عوارض جدی تر تشنج در برخی کودکان بروز تغییرات رفتاری مانند پرخاشگری، اضطراب، بی قراری یا حتی افسردگی است. کودک ممکن است نسبت به محیط خود واکنش های شدید نشان دهد یا از حضور در جمع یا مدرسه اجتناب کند. گاهی این تغییرات ناشی از تجربه ترسناک تشنج و گاه نتیجه فعالیت غیرعادی مغز است که باید توسط روان پزشک کودک یا نورولوژیست بررسی شود.
در برخی موارد به ویژه اگر علت تشنج به درستی شناسایی درمان نشود کودک در معرض خطر تکرار حملات تشنجی یا تشخیص صرع قرار می گیرد. این احتمال زمانی بیشتر می شود که تشنج بیش از چند دقیقه طول کشیده یا به صورت خوشه ای (پشت سر هم) رخ داده باشد. برای پیشگیری از عود مجدد، کنترل عوامل محرک، تجویز داروهای مناسب و تنظیم دقیق دوز آن ها ضروری است.
درمان قطعی تشنج در کودکان به عوامل مختلفی مانند علت زمینه ای تشنج، سن کودک، نوع حمله ها، دفعات بروز آن ها و پاسخ کودک به درمان بستگی دارد. در برخی از موارد به ویژه زمانی که تشنج ناشی از عواملی مانند تب بالا، کمبود مواد معدنی یا عفونت های قابل درمان باشد با رفع عامل محرک و پیگیری منظم امکان قطع کامل تشنج وجود دارد.
در موارد دیگر که تشنج ها به صورت مزمن یا ناشی از اختلالات نورولوژیکی هستند ممکن است کودک نیازمند داروهای ضد تشنج باشد که با دوز مناسب و تحت نظر پزشک می توانند فعالیت مغز را به حالت پایدار بازگردانند.
در کنار دارودرمانی، تغییر سبک زندگی، پرهیز از عوامل تحریک کننده مانند بی خوابی یا استرس و در برخی موارد نادر جراحی مغز یا رژیم های غذایی خاص مانند کتوژنیک نقش مهمی در کنترل و حتی توقف کامل تشنج دارند. در صورت تشخیص و درمان به موقع بسیاری از کودکان می توانند بدون نیاز به مصرف دارو در آینده زندگی کاملاً طبیعی و بدون حملات تشنجی را تجربه کنند.
راه های تشخیص تشنج در کودکان متنوع و تخصصی هستند و معمولاً بر اساس مشاهده بالینی، شرح حال دقیق و انجام آزمایشات تخصصی صورت می گیرند تا علت و نوع تشنج به درستی تعیین شود. اولین گام ثبت دقیق علائم و رفتار کودک هنگام بروز حمله است والدین یا مراقبان باید جزئیات زمان شروع، مدت زمان، نوع حرکات، وضعیت هوشیاری و علائم همراه را به پزشک گزارش دهند.
سپس پزشک با معاینه فیزیکی و نورولوژیک وضعیت کلی و عصبی کودک را ارزیابی می کند. از مهم ترین ابزارهای تشخیصی نوار مغزی (EEG) است که فعالیت الکتریکی مغز را ثبت می کند و به شناسایی نوع و محل شروع تشنج کمک می کند. علاوه بر آن تصویربرداری مغزی مانند MRI یا CT اسکن جهت بررسی ساختارهای مغزی و احتمال وجود آسیب ها، تومورها یا ناهنجاری های مادرزادی به کار می روند.
آزمایشات خونی نیز برای شناسایی علل متابولیک، عفونی یا نقص های الکترولیتی انجام می شوند. در مواردی که تشخیص دشوار است استفاده از مانیتورینگ طولانی مدت EEG یا ویدئو EEG ممکن است ضروری باشد تا تشنج های مخفی یا غیر معمول ثبت و تحلیل شوند. این روش ها در کنار ارزیابی های تخصصی به پزشکان امکان می دهند تا تشخیص دقیق تری داشته باشند و برنامه درمانی مناسب تری برای کودک طراحی کنند.